Tüm Yönleriyle GELENEKSEL TÜRK ÇİNİ SANATI

Geleneksel Türk Sanatlarının en önemlilerinden kabul edilen Çini, çoğu zaman mimari eserlerin, cami, köşk. saray, çeşme, türbe vb. yapıların iç ve dış süslemelerinde kullanılmış bir seramik ürünüdür.

Türk Çini Sanatı, Anadolu uygarlığını zamanı biçim ve inceliklerle kültürel bir miras olarak evlerimize kadar taşımaktadır. Kütahya Çinisi, İznik Çinisi, Türk Çinisi’nin vatanı olarak kabul edilmektedir. Çini sanatı bu topraklarda asırlık bir geçmişe haizdir.

ÇİNİ ÇEŞİTLERİ

Türk Çinisi, iki bölüme ayrılmaktadır. Duvar Çinileri: Çini Sanatının ilk dönemlerinde “Kaşi” olarak nitelendirilirken, Batılılar tarafınca “Tile-Art” olarak isimlendirilmektedir. Evani Çinileri: Tabak, kase, çiçeklik, sürahi, bardak, kupa vb. seramik ürünlerinden oluşmaktadır.Kütahya Çinisi ve İznik Çinileri ‘sır altı’ çalışmalardır. İlk aşama olarak, desen tasarımı yapılacak formun bisküvileri hazırlanmaktadır. Ondan sonra bisküvi formlar, ürünler, hususi fırçalar ve su bazlı hususi boyalarla oluşturulmaktadır. Konturu çizilen ve boyanan ürün, sır küpüne daldırılarak sırlanır ve sır küpünden çıkarılır. Çini ürünleri, odun fırınlarında fırınlanmaktadır. Sırlama yapılırken dikkat edilmesi ihtiyaç duyulan hususlar, fırın derecesinin ayarlanması, bekletilme süresi ile ürünler, fırında son hallerini almaktadır. Sır altı boyalar fırında oluşmakta ve parlaklık kazanmaktadır.

Tüm Yönleriyle GELENEKSEL TÜRK ÇİNİ SANATI #1

ÇİNİ YAPIMINDA KULLANILAN TEKNİKLER

Çini sanatında hamurun almış olduğu biçim ve meydana getirilen sırlamaya bakılırsa teknikler farklılık göstermektedir.

Bu değişik teknikler;

*Sır Altı Tekniği ve Sır Üstü Tekniği: Sırlama ile meydana getirilen iki tekniktir. Meydana getirilen çininin üstüne sırlama yapıldıktan sonrasında fırınlandığı taktirde sır üstü denilen teknik uygulanır. Eğer fırınlanmaz ise sır altı denilen teknik kullanılır.

*Minai Tekniği: Tek rengin başat olduğu çinide desen kullanılmaz. Buna Minai tekniği adı verilir.

*Lüster Tekniği: Madeni renkleri elde edebilmek için lüster tekniği kullanılır.

*Lacvardina Tekniği: Tıpkı minai tekniğinde olduğu benzer biçimde tek renk kullanılır. Tek bir farkla bu teknikte desen kullanılır.

Çini Sanatı ve Porselen Desenleme (Süsleme) Sanatı günümüzde benzer sanat olarak algılanıyor olsa da, bu iki sanatı birbirinden ayıran en mühim özellik, Çini Sanatı “Sır Altı Tekniği” ile yapılmaktadır. Porselen Desenleme Sanatı ise “Sır Üstü Tekniği” ile yapılmaktadır.

ÇİNİ PİŞİRME İŞLEMİ

Çini sanatının pişirme aşamasında işlem iki kez tekrarlanıyor. İlk pişirme işlemi 900 aşama ile beraber bisküvi adını almaktadır. Bisküvi aşamasında 24 saat olacak şekilde hamur harcı yavaş yavaş pişirilir. İlk pişirme yönteminin amacı toprağın daha da sıkılaşmasını sağlamaktır. İkinci pişirme aşamasında ise parçalar tek tek fırınlanmalıdır. Eğer ki pişirilen objeler birbirine değerek fırınlanırsa birbirlerine değdikleri için parçalanma ihtimalleri yüksektir. Pişirme işlemi bittikten sonrasında dışarıya alınan çiniler yavaş yavaş soğumaya bırakılmalıdır. Bunun sebebi de çinilerin çatlamasını önlemektir.

ÇİNİ SANATINDA KULLANILAN RENKLER

Çini sanatında kullanılmak istenilen renkler değişkenlik izah edebilir. Bu pişirme ve sırlama durumuna bakılırsa değişebilir. Çoğu zaman kullanılacak başlı renkler pişirme ve sırlama durumuna bakılırsa belirlenir. Pembe boya için nikel oksit, kırmızı boya için ise selen bileşikleri, mavi boya içinde kobalt ksit kullanılmaktadır. Değişkenlik gösteren bu renkler en sık kullanılanlar olarak bilinir.

ÇİNİYE UYGULANAN BOYALARA RENK VEREN BİLEŞİKLER

Çiniyi süslemede kullanılan boyaların rengini almış olduğu bileşikler şu şekildedir; Bakır, Kobalt, Mangan, Kurşun oksit, Demir, Selen Bileşikleri, Nikel, Krom oksit

ÇİNİ SANATINDA SIRLAMA İŞLEMİ

Çini sanatında ortaya çıkarılan seramikler üstüne sürülen camsı parlak madde ile sırlanmış olur. Boyama işleminin peşinden renksiz sırlar, seramiklerin üstünde yerini alır. Hem renksiz hem de renkli sırlama vardır. Çiniyi icra eden şahıs dengeyi sağlayacak şekilde kullanmalıdır. Yerleştirirken ya ürün batırılarak ya da sırın akıtılması ile gerçekleştirilir. Bu şekilde sanatçı tarafınca istenilen renkler kullanılmış olunur.

Tüm Yönleriyle GELENEKSEL TÜRK ÇİNİ SANATI #2

TÜRK ÇİNİ SANATININ TARİHÇESİ

Çini sanatı zamanı uzun yıllara dayanmaktadır. Bu el sanatı, Karahanlılar dönemine ilişkin yapılarda süsleme sanatı olarak görülmüştür. Türk çini sanatının bin yılı aşkın bir zamanı olduğu anlaşılmaktadır. Çini sanatı, Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları tarafınca devam ettirilmiştir. Selçuklu döneminde birçok cami, menderese, saray, türbe ve kervansaray benzer biçimde yapılar çini sanatı ile süslenmiştir.Bu zamanda çoğu zaman lacivert, mavi, hardal, kahverengi ve siyah renkler kullanılmıştır. Selçuklu dönemine ilişkin çiniler çoğu zaman, altıgen, kare ve dikdörtgen şekillerinde olma özelliği taşımaktadır. Çoğu zaman mozaik şekiller kullanılmıştır. Mozaik şekillerin yanı sıra Kufi seçimi yazılar ve Rumi motiflerde yer almıştır. Selçuklu döneminden sonrasında birçok beylik bu sanatı icra etmiştir. Osmanlı devletinin kurulmasıyla çini sanatı değişik bir dönem yaşamış ve anlam kazanmıştır. Osmanlı döneminde birbirinden değişik yapılar motiflerle ve renklendirmelerle süslenerek, çini sanatı yaşatılmıştır. Tarih süresince geleneksel Türk el sanatı olarak yer almıştır. 16. yüzyılda İznik ve Kütahya çinileri gelişim göstermiş ve Türk çini sanatı olarak zirveye ulaşmıştır. Bu zamanda İznik’te üretilen çiniler daha da renklenmiştir. Yeşil, kırmızı, turkuaz, lacivert ve kahverengi tonları kullanılarak farklılık iştirak etmiştir.