İnsan sesle doğar. Sonrası sözcükler, cümleler ve lisandır. Yeterli ki bu türlü. Öteki hiçbir canlıda bulunmayan mükemmel bir özellik. Hem dışımızdaki hem de içimizdeki dünyayı lisanla yaratıyoruz aslında.

Sırf irtibat yok bu dünyaların içinde. Bilgi, his, fikir üçlüsünü en çarpıcı ve kalıcı hâle getiren sanatsal etkinlikler de var. Kuru kuruya soluk alıp vermekle, beslenip giyinmekle yetinmiyoruz zira.

Varlığımıza değişik manalar da katmak istiyoruz. Bir yanımızı geçmişe yaslayarak, bir yanımızı geleceğe yansıtarak yapıyoruz bunu.

Pekala neyle?

Lisanla elbette…

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK GERÇEĞİ

Bu gerçeği en güzel bilenlerden biriydi Mustafa Kemal. Geleceğin basamaklarının sistemli bir lisan gücüyle çıkılacağını biliyordu.

Latin harflerine geçişi başarır başarmaz Türkçenin arındırılması ve güçlendirilmesi çalışmalarına başladı. Kendine yol arkadaşları bulması gerekiyordu.

Buldu…

Cumhuriyet şimdi üç yaşındayken Lisan Heyeti’ni kurdu. Ulusal kültürü oluşturmakta lisanın bağlayıcı gücüne inanıyordu. Sözcüklerin ve kavramların derinliğine güvenmek demekti bu birebir vakitte.

“DÜNYA ÜZERİNDE EN BÜYÜK SİLAH…”

“Dünya üzerindeki en büyük silah, ateşlenmiş insan ruhudur,” der Ferdinand Foch. Yeni Türkiye toplumunun ateşli bir ruha kavuşması için silkinip kendine dönmesi gerektiğinin farkındaydı Atatürk.

Bağımsızlığınsırf savaşarak kazanılmayacağını, gerçek bağımsızlığın topluma lisan şuuru kazandırılmasıyla başarılacağını vurguluyordu her yerde.

“ASIL SAVAŞ ARTIK BAŞLIYOR”

Türkçenin yabancı lisanların baskısı altına girdiğini birinci gören ve buna başkaldıran Kaşgarlı Mahmut üzere bir lisan başkanının coşkusunu taşıyordu. “Asıl kurtuluş savaşımız artık başlıyor” diyerek sıvamıştı kolları. Bunun için de Lisan Devrimi’nin başarılması mecburiydi.

TÜRK LİSAN KURUMU KURULDU

11 Temmuz gecesiydi. Lisan konusunda uzman olan çalışma arkadaşlarını topladı. Kurulacak olan lisan kurumunun birinci çerçevesini kendi elleriyle çizdi.

Sonraki günü de kuruluşun tamamlanmasını istedi. Dediği üzere de oldu. 12 Temmuz 1932’de Türk Lisan Kurumu kuruldu.

1870’lerden beri Osmanlı’nın tartışmaya başladığı lisanda yenilik ve Türkçeye yönelme eğilimi harikulade bir sürat kazandı böylece.

Lisanın kendi içindeki serüveni böyledir aslında. Yavaş ya da süratli değişimlere açıktır. Atatürk süratli olanını seçti. Buna da zaruriydi.

LİSAN BAYRAMI

İki buçuk ay sonrasıydı. Dolmabahçe Sarayı’nda 1. Türk Lisanı Kurultayı toplandı. Tarih 26 Eylül 1932.

Maksat, Türk lisanını öteki lisanlarla kıyaslamak, kurallarını düzenlemek, geniş bir kelamlık oluşturmak, sürekliliği olan mecmua çıkarmak, tabirleri Türkçeleştirmek, lisanımıza yerleşen yabancı sözcüklerin yerine Türkçelerini bulmaktı.

Türkçeyle ilgili birinci bilimsel çalışmaydı bu.  İşte bu yüzden her 26 Eylül’ü Lisan Bayramı olarak kutluyoruz.

Ergül Tosun

Kitap sayfası için bağlantı:

ergul.tosun@ensonhaber.com