Türkiye, Kahramanmaraş merkezli depremlerin peşinden, bir taraftan kaybetmiş olduğu 50 bine yakın insan için yas tutarken, bir taraftan da yaraların sarılması için yoğun bir uğraş veriyor.

Zelzele gerçeği ile yaşamak ve tekrar benzer felaketlerde can kayıplarını azaltmak için, yurt genelinde yağılacak yeni konutlarda iyi mi yollar izleneceği bir kez daha masaya yatırıldı.

Uzmanlar, Türkiye’deki yapı stokunun yüzde 80’ini oluşturan çıkmalı binaların depremde daha çok hasar gördüğünü belirterek, bu yapılar için denetim uyarısında bulunuyor.

İstanbul’da çıkma kattan oluşan binalar daha çok

Bilhassa İstanbul’da bu oranın daha yüksek olduğu belirtilirken, çıkmalı binalarda giriş katın üstünde konsol çıkmalar yapılarak kullanım alanı genişletiliyor. Genişletilen düzgüsel katlarda kolonlar ile sarkan kirişler birbirinden ayrılıyor. Kirişlerin kolonlardan ayrılması sonucu taşıyıcı sistem, çerçeve oluşturmadığı için zelzele etkisine karşı zayıf kalabiliyor.

Çıkmalı yapılar iyi mi güçlendirilebilir

Çıkmalı yapıların depreme karşı enerjisini çoğaltmak için konsol ucundan geçen kirişleri kucaklayıp çerçeve oluşturacak zelzele perdelerin yapılması gerekiyor. Çıkmalı binaya güç kazandırmak için zelzele perdelerinin dış kirişleri kucaklayıp çıkma altından devam etmesi büyük ehemmiyet taşırken, güçlendirme noktasında mevzuat açısından problemler olabiliyor.

Binadaki çıkma oranı, riski artırıyor

Mimar, inşaat, yerbilim, jeofizik ve harita mühendislerinden oluşan 8 uzman tarafınca hazırlanan ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının sitesinde de yer edinen zelzele testinde, çıkmalı binaların depreme karşı riski artırdığı görülüyor.

Puanla beraber zelzele riskinin de arttığına işaret edilen testte, “Bina çıkmaları iyi mi?” sorusuna karşılık şu şıklar ve puanlar içeriyor:

Binada asla çıkma yok (sıfır puan), yalnızca balkonlar çıkma (1 puan), binanın bütününde kapalı çıkma var/80 santimetreyre kadar (3 puan), açık çıkmalar duvarlarla kapatılmış (4 puan), binanın bütününde 80 santimetreden fazla çıkma var (5 puan).

Türkiye’deki yapıların yüzde 80’i çıkmalı

Zelzele Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Başkanı Sinan Türkkan, Türkiye’deki yapıların yüzde 80’ini çıkmalı binaların oluşturduğunu, kolonlar birbirine bağlanmadan 8-10 kattan oluşan binalar yapılabildiğini, bu uygulamanın kullanıcıya alan kazandırsa da depreme karşı binada yetersizlik oluşturabildiğini söylemiş oldu.

Şiddetli bir zelzele esnasında çıkmalı binaların düzgüsel yapılara gore hasara daha açık bulunduğunu belirten Türkkan,

Konsollarda çökmeler ve yıkılmalar meydana gelebiliyor, binanın yıkılma riski artıyor. Kolonlar birbirine bağlanmadığı vakit ne kadar iyi yapmış olursanız yapın istenilen randıman sağlanamıyor. Bundan dolayı çıkmalı sistemden vazgeçmemiz gerekiyor.

dedi.

Türkkan, çıkmalı binalarda oturan vatandaşların ne olursa olsun binalarında performans analizi yaptırması icap ettiğini vurgulayarak, ihtiyaca gore güçlendirme uygulanmasının koşul bulunduğunu kaydetti.

Binada oturulurken güçlendirme yapılabilir

Sinan Türkkan, binaların depreme karşı daha dayanıklı hale gelmesi için çeşitli güçlendirme metotları uygulanması icap ettiğini belirterek, şunları kaydetti:

Yöntemlerden birisi, zelzele yüklerine karşı ilave edeceğimiz perdeler ile zelzele yüklerini bu perdelerin üstüne almak ve mevcut kolonlara gelen zelzele yüklerini azaltarak hasar riskini en aza indirmek. Binanın dışından meydana getirilen güçlendirmeler de mühim. Bina içinde oldukça fazla yapısal bir sorun yoksa tamamen bina yada konsol haricinde binaya perde ilave ederek oluşturulan yeni sistem ile bu riskten kurtulmak mümkün. Binanın sisteminin izin vermesi durumunda… Bina sakinleri konutunda otururken bu güçlendirmeleri yapmak mümkün.

Hatay’da aynı site içinde bazı binalar yıkılmasına karşın benzer şekilde güçlendirilen bina yıkılmamış, binada yaşayan 60 şahıs sağ olarak kurtulmuştur. 2008 senesinde meydana getirilen uygulamada binada oturanlar dairelerinde yaşamaya devam ederken, binanın dışından betonarme perdeler eklenmiş, içeriden de karbon fiber kullanılarak güçlendirme yapılmıştır.

Güçlendirme için belediyelerde bayındır düzenlemesi lüzumlu

Türkkan, güçlendirme için belediyelerde bayındır düzenlemesine gereksinim bulunduğunu aktararak,

Belediyeye gittiğimizde dışarıdan meydana getirilen perdelerde yapının oturum alanı büyümüş olduğu sebebi öne sürülerek güçlendirme projemiz kabul görmüyor. Bu benzer biçimde mecburi durumlarda binaya perde ilaveleri yapılmasına izin vermek için yeni bir düzenleme yapılması gerekiyor. Yaşanmış olan büyük depremden alınan derslerle ilk olarak bayındır yasalarında düzenlemeler yapılmalı, konsol çıkmalarına ve bitişik düzen binaların imarına zelzele göz önüne alınarak düzenlemeler getirilmeli. Yapı denetim kanunu yenilenmeli ve güçlendirmede ruhsat almanın önündeki bürokratik engeller kaldırılmalıdır. Böylece depreme dayanıksız yapı stokundan hızlıca kurtulmamız adına mühim bir adım atılmış olacaktır.

 şeklinde konuştu.

Kahramanmaraş depremlerinden en oldukça çıkmalı binalar etkilendi

Yıldız Teknik Üniversitesi hekim inşaat yüksek mühendisi Mustafa Bozyiğit de Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası bölgede yaptıkları araştırmalarda depremin çıkmalı binalara daha çok hasar verdiğini gördüklerini söylemiş oldu.

Çıkmalı bina yapımının bir an ilkin kaldırılması icap ettiğini vurgulayan Bozyiğit,

Bu esasen hem mühendislik hem de statik açıdan doğru değil. Bilhassa 2000 yılı öncesi oldukça kattan oluşan yapıların neredeyse tamamı bu şekilde.

diye konuştu.

Bozyiğit, çıkmalı binalarda kolonların taşıyıcılık faktöründe problemler yaşandığını, bunun iyileştirilmesi icap ettiğini belirterek,

Güçlendirme için performans analizi yapılması gerekiyor. Yeni yönetmenliği gore depreme direnme gösterecek şekilde güçlendirme projesi uygulanması lazım.

dedi.

“2000 yılı öncesi binalara dikkat edilmeli”

Türk Dünyası Mimarlar ve Mühendisler Birliği Kentsel Dönüşüm Komisyonu Başkanı Nihat Şen ise yönetmeliklerin müsaade etmiş olduğu binalarda problemlerin yaşanmayacağını sadece çıkmalı yapılarda bilhassa 2000 öncesinde yapılanlara dikkat edilmesi icap ettiğini söylemiş oldu.

Şen,

Tüm çıkmalı binaların tehlikeli bulunduğunu söylemek doğru olmaz. Yönetmelikler 5 metreye kadar izin veriyor. Sadece bunun statik çözümlemesinin ve araç-gereç seçiminin iyi yapılması ve doğru uygulamayla hayata geçilmesi lazım. Ek olarak denetim koşul.

ifadelerini kullandı.

Çıkmalı binalarda bilhassa eski yapılara işaret eden Şen,

Binamız çerçeveli kiriş sistemiyle birbirine bağlanmadıysa ve bilhassa 2000 yılı öncesine aitse ne olursa olsun denetlenmeli. Bu sebeple taşıyıcıların çerçeveli kiriş sistemiyle birbirine bağlanması lazım. Eğer öyleki bir şey olmadığı düşünülüyorsa derhal harekete geçilmesi icap ettiğini düşünüyorum.

dedi.